मुख्य संपादक प्रो श्री दत्ता सुखदेव हजारे
भारत विचार पोर्टल
प्रतिनिधी.....
भारताचा अग्रगण्य कमॉडिटी डेरिव्हेटिव्ह्ज एक्स्चेंज मल्टी कमॉडिटी एक्स्चेंज ऑफ इंडिया (MCX) ने आपला महत्वाचा अहवाल प्रकाशित केला आहे – “इंडस्ट्रियल स्ट्रेंथ: फायनान्शियल डेप्थ – बेस मेटल्स डेरिव्हेटिव्ह्ज सर्व्हिंग अ ₹20 ट्रिलियन मार्केट”. हा अहवाल सेबीचे अध्यक्ष श्री. तुहिन कांता पांडे यांच्या हस्ते प्रसिद्ध करण्यात आला. अहवालात भारताच्या पायाभूत सुविधा, नवीकरणीय ऊर्जा आणि उत्पादन क्षेत्रांच्या महत्त्वाकांक्षांना चालना देण्यात अॅल्युमिनियम, कॉपर, झिंक, शिसे आणि निकेल यांसारख्या बेस मेटल्सची निर्णायक भूमिका अधोरेखित केली आहे.
₹2,753 कोटींच्या दररोजच्या बेस मेटल्स टर्नओव्हरसह, एमसीएक्स किंमत शोध (Price Discovery) आणि जोखीम व्यवस्थापनासाठी विश्वासार्ह व्यासपीठ म्हणून समोर आले आहे. अहवालात नमूद केले आहे की नियमनबद्ध देशांतर्गत एक्स्चेंजवर व्यापार होणारे रुपये-मूल्यांकन केलेले डेरिव्हेटिव्ह्ज भारतीय बाजारातील सहभागींसाठी आंतरराष्ट्रीय बेंचमार्कऐवजी संदर्भ किंमती म्हणून वाढत्या प्रमाणात वापरले जात आहेत.
भारताचा बेस मेटल्स बाजार सुमारे ₹20 ट्रिलियन (यूएसडी 230 अब्ज), म्हणजेच देशाच्या GDP च्या सुमारे 6% एवढा आहे. एमसीएक्सने हेजिंगसाठी द्रव बाजार उपलब्ध करून दिला आहे, जिथे केवळ कॉपर आणि झिंक डेरिव्हेटिव्ह्जच भौतिक बाजाराच्या 2.5–3 पट एक्स्पोजरचे प्रतिनिधित्व करतात. त्याच्या डिलिव्हरी यंत्रणेद्वारे सुमारे पाच लाख टन भौतिक डिलिव्हरी आधीच सुलभ केल्या गेल्या आहेत, ज्यामुळे एक्स्चेंज "डिलिव्हरी ऑफ लास्ट रिसॉर्ट" म्हणून स्थापित झाले आहे. रुपयांमध्ये कॉन्ट्रॅक्ट उपलब्ध करून देऊन, एमसीएक्स भारतीय कंपन्यांना परदेशात हेजिंग करण्याची गरज दूर करते आणि चलन रूपांतरण व क्लिअरिंग खर्चात 1.5–2% बचत होते, ज्यामुळे मोठ्या कॉर्पोरेट्ससाठी दरवर्षी जवळपास 1 अब्ज डॉलर्सची बचत होऊ शकते.
या अहवालात आयआयटी खरगपूर आणि आयआयएम अहमदाबाद यांनी केलेल्या स्वतंत्र अभ्यासांचा उल्लेख आहे, ज्यात किंमत शोध सुधारण्यात, देशांतर्गत उत्पादकांना सक्षम बनवण्यात आणि भारताला जागतिक बेंचमार्कशी संरेखित करण्यात एमसीएक्सची भूमिका अधोरेखित करण्यात आली आहे.
प्रकाशनावेळी सेबीचे अध्यक्ष श्री. तुहिन कांता पांडे म्हणाले:
"एमसीएक्सचे ‘मेटल्स – फ्रॉम माइन्स टू मार्केट्स’ हे केवळ एक थीम नाही; ते भारताच्या आर्थिक प्रवासाचे प्रतिबिंब आहे. धातू पृथ्वीच्या गर्भातून प्रगतीच्या पायाभूत सुविधांमध्ये परिवर्तित होतात, उद्योग, शहरे आणि नवकल्पना घडवतात. आज ते आर्थिक बाजारांनाही सामर्थ्य देतात, जिथे ते लवचिकता आणि वाढ चालवणारी गतिमान मालमत्ता ठरतात."
एमसीएक्सच्या एमडी व सीईओ सौ. प्रवीणा राई म्हणाल्या:
"एमसीएक्स लघु उद्योगांपासून ते मोठ्या कॉर्पोरेट्स, दलालांपासून ते ईटीएफ्स व बँका अशा संपूर्ण परिसंस्थेत सहभाग वाढवण्याचे काम करत आहे. कॉपर आणि अॅल्युमिनियमच्या वाढत्या मागणीमुळे, एक्स्चेंज भारताच्या वाढीला कार्यक्षम जोखीम व्यवस्थापन आणि बेंचमार्क किंमतींसह पाठिंबा देत राहील."
भविष्यात, वित्तीय संस्थांचा सहभाग प्रोत्साहित करणे, गोदाम डिलिव्हरीसाठी जीएसटी सुधारणे आणि सरकारी संस्थांनी देशांतर्गत एक्स्चेंजवर ठरवलेल्या किंमती स्वीकारणे यांसारख्या धोरणात्मक उपाययोजनांनी भारताच्या धातू डेरिव्हेटिव्ह्ज बाजारात आणखी खोली निर्माण होऊ शकते.
Post a Comment
0 Comments